Ελληνική «σοβιετία»: Τώρα αρχίζουν τα δύσκολα

1) Το τέλος της ελληνικής «σοβιετίας»: Τώρα αρχίζουν τα δύσκολα…

H Ελλάδα μοιάζει με το τελευταίο σοβιετικό καθεστώς στην Ευρώπη. Αρκετοί το θεωρούν αυτό υπερβολή και απότοκο κάποια αντικομουνιστικής υστερίας...

Η άποψή μου στηρίζεται σε ομοιότητες σε βασικά κοινωνικά και πολιτικά αρχέτυπα εκπόρευσης και αποδοχής της εξουσίας στη δομή της λειτουργίας του κράτους, της κοινωνίας και της οικονομίας.

Στο βιβλίο «Στην Ευρώπη. Ταξίδια στον 20ο αιώνα» ο Χεϊρτ Μακ περιγράφει κάπου, την εικόνα σε ένα ξενοδοχείο της Αγίας Πετρούπολης λίγα χρόνια μετά την πτώση. Είναι μια τραπεζαρία που έχει παντού πινακίδες «Μη Καπνίζετε» και στα τραπέζια όλοι καπνίζουν.

Ο ίδιος αιτιολογεί την παραμονή των πινακίδων στη θέση τους από την δυνατότητα άσκησης εξουσίας που δίνουν στον υπεύθυνο του χώρου, να εκχωρεί κατά παρέκκλιση άτυπη άδεια σε κάποιον να καπνίζει ή μη, συνήθως έναντι «ανοχόσημου» κατά το «γρηγορόσημο».

Η εικόνα αυτή, που αποτελεί χαρακτηριστική παρενέργεια του τρόπου που λειτουργούσε η σοβιετική γραφειοκρατία, μοιάζει πολύ με τον τρόπο που λειτουργούν και εφαρμόζονται οι νόμοι στην Ελλάδα.

Το κόμμα της νομενκλατούρας…

Μια πιο σημαντική ομοιότητα όμως είναι ο ρόλος του κομματικού μηχανισμού ως φορέα επαγγελματικής προόδου και ανάδειξης στην δημόσια διοίκηση και όχι μόνο.

Το σοβιετικό μοντέλο κατέληξε όπως κατέληξε, και λόγω απουσίας αξιοκρατικών μηχανισμών, σαν αυτούς που εξασφαλίζει ο μηχανισμός της αγοράς στις ανοιχτές κοινωνίες και οικονομίες.

Εκατομμύρια άνθρωποι γινόντουσαν μέλη του κόμματος, όχι γιατί πίστευαν τα κομμουνιστικά ιδεώδη, αλλά για να εξασφαλίσουν μια επαγγελματική αποκατάσταση σε κάποια θέση ευθύνης στον γραφειοκρατικό μηχανισμό.

Στην Ελλάδα, αρχής γενομένης από τις φοιτητικές παρατάξεις, που αν έχουν φιλότιμο τα κόμματα θα πρέπει να αποκηρύξουν και να καταργήσουν, κανείς δεν οργανώνεται σε κόμμα ή συνδικάτο για κανένα άλλο λόγω, πέραν των οφελών που εξασφαλίζει αυτό. Σε όλα τα κόμματα, μηδενός εξαιρουμένου.

Στη Ελλάδα δεν απαγορεύεται το ιδιωτικώς επιχειρείν, όπως στην σοβιετία, αλλά η γραφειοκρατία και η διαφθορά είναι τόσο ανεπτυγμένες που ο μόνος τρόπος που συμφέρει σε κάποιον να κάνει επιχείρηση είναι να κλέβει το κράτος σε συνεργασία με την γραφειοκρατία.

Στη σοβιετία δεν έκλεβαν το κράτος σαν επιχειρήσεις, αλλά σαν ιδιώτες καλύπτοντας τις αδυναμίες του κεντρικού σχεδιασμού να εξασφαλίσει επάρκεια και ποικιλία αγαθών.

Πολλοί αναρωτιούνται γιατί ο κομμουνισμός κατέρρευσε χωρίς να προβληθεί αντίσταση από τα δεκάδες εκατομμύρια των μελών των κομμουνιστικών κομμάτων. Ο Βίκτορ Σεμπαστιέν στο βιβλίο «Η πτώση της σοβιετικής αυτοκρατορίας» που κυκλοφόρησε πριν μερικούς μήνες εντοπίζει το λόγο, ακριβώς στο γεγονός πως αυτοί οι άνθρωποι είχαν γίνει μέλη για μια καλύτερη επαγγελματική εξέλιξη.

Από τη στιγμή που τα καθεστώτα είχαν χρεοκοπήσει οικονομικά και έπρεπε να πληρώνουν τεράστια ποσά σε τόκους, ενώ η παραγωγική μηχανή είχε διαλυθεί, οι επαγγελματικές προοπτικές είχαν καταρρεύσει μαζί με την αδυναμία του συστήματος να τους θρέψει.

Οι νόμοι της ανομίας…

Ένα άλλο σημείο ομοιότητας της Ελλάδας με το σοβιετικό μοντέλο και απόστασης από αυτό των δυτικών δημοκρατιών είναι η νομοθεσία.

Ο Νίκολας Νασιμ Ταλεμπ στο βιβλίο του «Στην πλάνη του τυχαίου» αναφέρει τα εξής χαρακτηριστικά: «Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, οι δυτικοί επιχειρηματίες που ανακατεύτηκαν με αυτό που στη συνέχεια έγινε η Ρωσία ανακάλυψαν ένα ενοχλητικό (διασκεδαστικό) γεγονός για το νομικό σύστημα: περιείχε αντιφατικούς και αλληλοαντικρουόμενους νόμους. Όλα εξαρτώνται από το ποιο κεφάλαιο του κώδικα άνοιγες.

Δεν ξέρω αν οι Ρώσοι το έκαναν αυτό επίτηδες, για πλάκα (στο κάτω-κάτω έζησαν πολλά, ατέλειωτα χρόνια καταπίεσης), αλλά η σύγχυση οδήγησε σε καταστάσεις που κάποιος έπρεπε να παραβιάσει ένα νόμο για μπορέσει να συμμορφωθεί με κάποιον άλλο»…

Οι ομοιότητες με το νεοελληνικό μοντέλο, στο σημείο αυτό, είναι εκπληκτικές.

Αυτό που δεν έχει αντιληφθεί ο Ταλέμπ, καθώς δεν έζησε από κοντά ούτε το σοβιετικό ούτε το ελληνικό κρατικοδίαιτο σύστημα της διεφθαρμένης δημόσιας γραφειοκρατίας, είναι πως το σύστημα επιδιώκει την αντιφατική πολυνομία για να προσπορίζει έσοδα από αυτό.

Η λύση σε αυτό το πρόβλημα είναι απλή και έχει χρησιμοποιηθεί πολλές φορές στην ιστορία. Η εκ του μηδενός ανασύσταση του νομικού πλαισίου με λιτό και συνεκτικό χαρακτήρα.

Ο Μέγας Ναπολέων όταν αντιμετώπισε μια παρόμοια κατάσταση στην Γαλλία εφάρμοσε το Ναπολεόντειο Κώδικα, ένα λιτό συνεκτικό σύστημα.

Τα χρέη

Τα ανατολικοευρωπαϊκά καθεστώτα κατέρρευσαν από τα πολλά χρέη που είχαν συσσωρεύσει, όταν η ΕΣΣΔ τα εγκατέλειψε στη τύχη τους σε μια προσπάθεια να αποφύγει η ίδια την κατάρρευση μέσω των μεταρρυθμίσεων, της περεστρόικα και της γκλασνοστ όπως τις σηματοδότησαν.

Οι ομοιότητες του ελληνικού μοντέλου που χρεοκόπησε είναι περισσότερες από τις παραπάνω. Δεν είναι τυχαίες οι ομοιότητες της χρεοκοπίας μας με αυτές του σοβιετικού μοντέλου. Τυχαίο δεν θα είναι επίσης πως η οδός της μελλοντικής εξόδου από τη χρεοκοπία θα μοιάζει αρκετά με το δρόμο που διάνυσαν η Βουλγαρία, η Αλβανία και οι άλλες σοβιετικές «δημοκρατίες», τηρουμένων των αναλογιών.

Οι αναλογίες που πρέπει να ληφθούν υπόψη είναι ότι ο «ημίαιμος» καπιταλισμός έχει εξασφαλίσει αρκετό πλούτο στη ελληνική κοινωνία στις δεκαετίες μετά τον πόλεμο. Το «λίπος» αυτό θα κάνει την προσαρμογή των νοοτροπιών στα δεδομένα μια ανοιχτής και ανταγωνιστικής οικονομίας πιο εύκολη.

Παρ’ όλα αυτά η δυσκολίες είναι ήδη σημαντικές και δεν έχουν κορυφωθεί ακόμη.

2) Η αγορά αλλάζει ρότα;

Οι φήμες περί επιτυχούς έκβασης του PSI αναπτέρωσαν και χθες την ελάχιστη ικμάδα που έχει απομείνει στην αγορά μας.

Ακόμη και η επιτυχία του PSI όμως δεν αποτελεί παρά ένα βήμα στην μακρά πορεία που υπάρχει εμπρός μας.

Αν δεν ολοκληρωθεί η διαδικασία και δεν δούμε του όρους και τα μοντέλα βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους, είναι δύσκολο να αξιολογηθεί η συγκυρία.

Επιπλέον, το χρέος είναι το ένα πρόβλημα, το άλλο είναι η ανάπτυξη.

Ανάπτυξη με αυτό το κράτος της γραφειοκρατίας και διαφθοράς είναι δύσκολο να προκύψει. Προς το παρόν είμαστε ακόμη στον αστερισμό που το ΠΑΜΕ κλείνει επιχειρήσεις, εκχωρώντας μόνο στις επιχειρήσεις του κόμματος το δικαίωμα της επιβίωσης μέσω της μείωσης μισθών και των απολύσεων.

Η πεποίθησή μου παραμένει πως η Ελλάδα δεν έχει άλλη επιλογή. Από το να αλλάξει. Ήδη, νομίζω αρχίζει να αλλάζει…

Η αγορά προσπαθεί να μαντέψει τις εξελίξεις. Ο μόνος γρίφος είναι οι όροι ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών.

3) Οι φορολογούμενοι πληρώνουν τις τράπεζες…

Κύριε Στούπα, καλησπέρα.

Διαβάζω τα άρθρα σας αρκετά συχνά και τα θεωρώ πολύ αξιόλογα, καθώς ενισχύουν τη φωνή της κοινής λογικής που τόσο λείπει από αυτήν τη χώρα.

Έχω μια απορία, ως μη ειδικός περί τα οικονομικά: πιθανώς να έχετε αναφερθεί σχετικά σε άλλα άρθρα σας, αλλά εγώ δεν έτυχε να το δω. Αφορά ένα από τα κύρια επιχειρήματα του αντιμνημονιακού μπλοκ, την ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών. Η σχετική κριτική λέει ότι μεγάλο μέρος των (δανεικών) χρημάτων που έρχονται στη χώρα στο πλαίσιο των σχεδίων διάσωσης πηγαίνει στις τράπεζες, οπότε η χώρα δανείζεται για να ενισχύσει τις τράπεζες, και επομένως μετατρέπει τις ζημιές των τραπεζών σε δημόσιο χρέος.

Θα ήθελα πραγματικά να διαβάσω την άποψή σας: είναι έτσι το πράγμα ή πρόκειται για έναν ακόμη μύθο της αντιμνημονιακής ρητορικής; Αν έχετε αρθρογραφήσει σχετικά, παρακαλώ παραπέμψτε με.

Ευχαριστώ εκ των προτέρων,

Π. Βελιτζέλος

Φιλόλογος

Απάντηση : Το μεγαλύτερο μέρος των δόσεων της τρόικας πηγαίνει στην αποπληρωμή των ομολόγων που λήγουν. Μόνο το πρωτογενές έλλειμμα καλύπτεται από τα ποσά αυτά.

Ναι, ένα σημαντικό μέρος ελληνικών ομολόγων το έχουν τράπεζες. Έχουν όμως και ασφαλιστικά ταμεία και ιδιώτες. Ελληνικό χρέος κατέχουν και έλληνες και ξένοι θεσμικοί και ιδιώτες λοιπόν.

Κατ’ αυτή την έννοια το ΔΝΤ και οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι δανείζουν την Ελλάδα να πληρώνει τις δόσεις των χρεών που λήγουν στη ώρα τους. Κατά συνέπεια ένα σημαντικό μέρος των κεφαλαίων των φορολογουμένων πάει στις τράπεζες.

Αυτή η απόφαση ελήφθη για το φόβο δημιουργίας ενός ντόμινο χρεοκοπιών με μεγαλύτερο κόστος, από το κόστος της ελληνικής διάσωσης και για τους φορολογούμενους.

Από ηθική σκοπιά το «κούρεμα» είναι πιο σωστή απόφαση από να πληρώνουν φορολογούμενοι χρέη για τα οποία δεν ευθύνονται. Εγκυμονούσε όμως τον κίνδυνο μιας κατάρρευσης. Όποιος δάνειζε χώρες σαν την Ελλάδα πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες του.

Επιπλέον το σχέδιο αυτό για μας, στο βαθμό που πετύχει, εξασφαλίζει μια ομαλή μεταρρύθμιση σε ένα πιο παραγωγικό μοντέλο, απ’ ότι θα γινόταν με μια ανεξέλεγκτη χρεοκοπία.

Τα χρέη της χώρας όντως από τράπεζες, ασφαλιστικά ταμεία και ιδιώτες, περνάνε στους Ευρωπαίους φορολογούμενους. Με το «κούρεμα» περνάει μέρος των χρεών…

Η ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών θα γίνει με κεφάλαια των φορολογουμένων έναντι συμμετοχής στις τράπεζες. Από τη διαδικασία αυτή όμως θα βγει και κέρδος ,καθώς στη συνέχεια τις «καθαρές» τράπεζες θα μπορέσουν να τις πουλήσουν σε υψηλότερες τιμές. Έτσι έγινε με τις αμερικάνικες τράπεζες το 2008.

Έχουν δίκιο λοιπόν οι «αντιμνημονιακοί» σε αυτό το σημείο. Απλά δεν εξηγούν ότι η στάση πληρωμών θα είχε συνέπειες κραχ, δέκα φορές πιο ισχυρού από αυτό της Αργεντινής, σε μια οικονομία σαν την ελληνική που έχει τεράστιο εμπορικό έλλειμμα. Δηλαδή η χώρα θα έμενε για καιρό χωρίς τρόφιμα, φάρμακα και καύσιμα, αν ΕΚΤ και τρόικα δεν φρόντιζαν για την εξασφάλιση ρευστότητας.

Καλλιεργούν επίσης της ψευδαίσθηση πως αν σταματούσαμε να πληρώνουμε τα χρέη, το μοντέλο της ευημερίας με δανεικά των τελευταίων δεκαετιών θα συνέχιζε να υπάρχει, με την γραφειοκρατία και τη διαφθορά στο δημόσιο και την απουσία δημιουργίας θέσεων εργασίας στον ιδιωτικό τομέα.

Πηγή