αραβικών χωρών και όχι μόνο, από τα μέσα Δεκεμβρίου του 2010 μέχρι σήμερα, με σκοπό
την εκθρόνιση των αυταρχικών καθεστώτων, τα οποία ευθύνονται για το μακροχρόνιο
έλλειμμα της δημοκρατίας και γενικότερα τη σημαντική υποβάθμιση της καθημερινότητας των
Αράβων πολιτών.
Αφορμή για την έναρξη της Αραβικής Άνοιξης συνιστά η αυτοπυρπόληση του νεαρού
Τυνήσιου Muhammad Bouazizi στις 17 Δεκεμβρίου του 2010, όταν η αστυνομία του
απαγόρευσε να πουλήσει χωρίς άδεια φρούτα και λαχανικά στους δρόμους της πόλης Sidi
Bouzid της κεντρικής Τυνησίας.
Φυσικά, ο θάνατος του Bouazizi λειτούργησε ως trigger στην απελευθέρωση της
συσσωρευμένης αγανάκτησης και οργής του αραβικού λαού κατά των αυταρχικών
καθεστώτων που τον κυβερνούσαν τις τελευταίες δεκαετίες.
Από τότε, ένα κύμα κοινωνικών εκρήξεων διαπέρασε το σύνολο των χωρών της Βόρειας
Αφρικής και την πλειοψηφία των χωρών της Μέσης Ανατολής, που είχε ως αποτέλεσμα σε
πολιτικό επίπεδο:
Την πτώση ορισμένων καθεστώτων (Τυνησία, Αίγυπτος, Λιβύη, Υεμένη).
Την προώθηση ορισμένων δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων (Μαρόκο, Αλγερία,
Αίγυπτος, Ιορδανία, κτλ), αλλά και
Τη συνέχιση της εξέγερσης σε ορισμένες αραβικές χώρες (Αίγυπτος, Συρία,
Μπαχρέιν, Σαουδική Αραβία, Μαρόκο, Αλγερία, Υεμένη).
Τα αίτια, που οδήγησαν τους Άραβες πολίτες να εξεγερθούν ενάντια στα αυταρχικά τους
καθεστώτα, ποικίλουν. Fστόσο, το υψηλό έλλειμμα δημοκρατίας συνιστά την κύρια αιτία, που
προκάλεσε τις αραβικές εξεγέρσεις. Αν μελετήσει κάποιος το «ποσοστό του δημοκρατικού
ελλείμματος» του πολιτικού συστήματος των χωρών της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας
Αφρικής, τότε αφενός θα αντιληφθεί τη σημασία των συνθημάτων που κυριάρχησαν κατά τη
διάρκεια των αιματηρών διαδηλώσεων και αφετέρου θα οδηγηθεί σε σχεδόν ασφαλή
συμπεράσματα για τις αραβικές χώρες στις οποίες αναμένεται να συνεχισθεί η αραβική
εξέγερση.
Συνέπειες
Είναι σχεδόν βέβαιο ότι οι κοινωνικές εξεγέρσεις, οι ανατροπές των καθεστώτων και οι
δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις θα διαρκέσουν αρκετά χρόνια. Ίσως και δεκαετίες. Θα είναι μια
διαρκής προσέγγιση της δημοκρατίας. Το τελικό αποτέλεσμα αναμένεται θετικό για τον
αραβικό λαό. Fστόσο, μέχρι τότε η Αραβική Άνοιξη θα προκαλέσει ένα σύνολο αρνητικών
συνεπειών, όπως:
Ο σημαντικός αριθμός των ανθρώπινων απωλειών (ήδη, ο αριθμός των νεκρών
υπολογίζεται σε περισσότερες από 30.000)
Η επιδείνωση της κατάστασης ασφάλειας σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο
(καθόλου απίθανο εντός του 2012 να προκληθούν και περιφερειακές συρράξεις).
Η ανάδυση νέων απειλών για τη ναυτιλία (στενά Hormuz, στενά Bab el-Mandab στη
νότια είσοδο της Ερυθράς Θάλασσας και διώρυγα του Suez).
Η επιδείνωση της ενεργειακής ασφάλειας (ανοδικές τάσεις στις τιμές των
υδρογονανθράκων, ανάλογα με την κατάσταση ασφάλειας στις χώρες παραγωγής).
Η συρρίκνωση της οικονομίας των αραβικών χωρών (απεργίες, πτώση της
τουριστικής κίνησης, κτλ).
Η αύξηση της ροής μεταναστευτικών και προσφυγικών ρευμάτων.
2
Μεταναστευτικά-προσφυγικά ρεύματα
Σύμφωνα με στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR), η
Αραβική Άνοιξη προκάλεσε σημαντικές μετακινήσεις πληθυσμού (Αράβων και πολιτών τρίτων
χωρών). Κυρίως λόγω των γεωπολιτικών εξελίξεων που σημειώθηκαν στη Λιβύη, τη Συρία
και την Υεμένη.
Μάλιστα, η Μεσόγειος Θάλασσα χαρακτηρίσθηκε ως «το πιο θανατηφόρο θαλάσσιο πέρασμα
για πρόσφυγες και μετανάστες το 2011», καθότι «περισσότερα από 1.500 άτομα πνίγηκαν ή
χάθηκαν στην προσπάθεια τους να τη διασχίσουν και να φτάσουν στον ευρωπαϊκό νότο».
Λιβύη
Με την έναρξη του εμφυλίου στη Λιβύη, σημειώθηκε μαζική είσοδος περίπου 660.000 Λίβυων
και 200.000 πολιτών τρίτων χωρών στη γειτονική Τυνησία. Θα πρέπει να τονίσουμε ότι παρά
τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετώπιζε η Τυνησία από τη δική της εξέγερση –την
Επανάσταση του Γιασεμιού- ανταποκρίθηκε θετικά και άνοιξε τα σύνορά της. Έκτοτε,
καταβάλλει προσπάθειες ανακούφισης και προστασίας των προσφύγων, ενώ τον Ιούνιο του
2011 υπέγραψε και σχετική Συμφωνία Συνεργασίας με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για
τους Πρόσφυγες.
Στις αρχές Μαρτίου του 2011, διεξήχθη μια επιχείρηση επαναπατρισμού των πολιτών τρίτων
χωρών που εργάζονταν στη Λιβύη. Συνολικά, μέχρι τα μέσα Μαρτίου είχαν μεταφερθεί με
ελληνικά πλοία στο λιμένα Ηρακλείου Κρήτης και κατόπιν στις χώρες καταγωγής τους
περισσότερα από 30.000 άτομα.
Σήμερα, αρκετοί πολίτες τρίτων χωρών –κυρίως της Υποσαχάριας Αφρικής- παραμένουν σε
προσφυγικούς καταυλισμούς της νότιας Τυνησίας και αρνούνται να επιστρέψουν στη Λιβύη,
καθώς είχαν κατηγορηθεί ότι εργάζονταν ως μισθοφόροι στο καθεστώς του Qaddafi.
Επομένως, είναι πολύ πιθανό το επόμενο χρονικό διάστημα να επιχειρήσουν να εισέλθουν
παράνομα μέσω της Μεσογείου στον ευρωπαϊκό νότο.
Από τα ανατολικά σύνορα της Λιβύης σημειώθηκε μαζική είσοδος περίπου 475.000 Λίβυων
και πολιτών τρίτων χωρών στην Αίγυπτο. Στις αρχές του 2012, περίπου 240.000 Λίβυοι είχαν
ήδη επιστρέψει στις εστίες τους, ενώ περίπου 15.000 παρέμεναν στην Αίγυπτο.
Πέρα από τα δύο προαναφερθέντα τεράστια προσφυγικά ρεύματα, ο εμφύλιος της Λιβύης
προκάλεσε και τη δημιουργία περίπου 200.000 εσωτερικών προσφύγων.
Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας, ένα χρόνο μετά τον εμφύλιο,
ένοπλοι πολιτοφύλακες διαπράττουν εκτεταμένες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων,
δημιουργούν ανασφάλεια και παρεμποδίζουν την ανασυγκρότηση της χώρας. Επίσης,
στοχοποιούν αφρικανούς μετανάστες και πρώην υποστηρικτές του καθεστώτος Qaddafi.
Συρία
Στη Συρία όπου έχουν χάσει τη ζωή τους περισσότερα από 7.500 άτομα, η Αραβική Άνοιξη
προκάλεσε τη δημιουργία τριών μεταναστευτικών ρευμάτων. Προς την Τουρκία, το Λίβανο και
την Ιορδανία. Περίπου 12.000 Σύριοι πρόσφυγες κατέφυγαν στην τουρκική επαρχία Hatay,
περισσότεροι από 6.000 στο βόρειο Λίβανο και περίπου 5.000 στη γειτονική Ιορδανία.
Προχθές, ρώτησα τον κύριο Al-Obeid που είναι Σύριος: «Γιατί οι κάτοικοι της Homs δεν
καταφεύγουν στο γειτονικό Λίβανο, τη στιγμή που η πόλη βομβαρδίζεται τις τελευταίες
εβδομάδες και τα σύνορα απέχουν μόλις 25 χιλιόμετρα;». Η απάντησή του ήταν σοκαριστική:
«Ο συριακός στρατός έχει παγιδεύσει τα περάσματα προς το Λίβανο με ναρκοπέδια».
Επίσης, οφείλω να τονίσω ότι η Συρία φιλοξενεί 1.100.000 πρόσφυγες κυρίως Ιρακινούς, για
τους οποίους έχει εφαρμοσθεί μια γενναιόδωρη πολιτική, που τους επιτρέπει να ζητήσουν
άσυλο και να έχουν πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες, όπως η εκπαίδευση και η υγεία.
3
Υεμένη
Στην Υεμένη, πριν την έναρξη της Αραβικής Άνοιξης, οι εχθροπραξίες μεταξύ των
κυβερνητικών δυνάμεων και των σιιτών ανταρτών Al Houthi είχαν ήδη προκαλέσει τη
δημιουργία περισσότερων των 300.000 εσωτερικών προσφύγων στην περιοχή της Sadah της
βορειοδυτικής Υεμένης.
Το Σεπτέμβριο του 2011, η κυβέρνηση είχε καταγράψει επιπλέον 100.000 νέους εσωτερικούς
πρόσφυγες στη νοτιοδυτική Υεμένη. Στην περιοχή του Aden. Fς γνωστόν, στο νότο η
κατάσταση είναι ιδιαίτερα συγκρουσιακή εξαιτίας της έντονης παρουσία και δράσης της Al-
Qaeda, αλλά και του αποσχιστικού Κινήματος του Νότου.
Παρά την υφιστάμενη συγκρουσιακή κατάσταση και την παρατεταμένη πολιτική αστάθεια στη
χώρα, ο αριθμός των αφίξεων πληθυσμού από το Κέρας της Αφρικής έχει αυξηθεί. Από τις
αρχές του 2011 μέχρι το Σεπτέμβριο του 2011 είχαν φθάσει στις ακτές της Υεμένης περίπου
72.000 άτομα, κυρίως από την Αιθιοπία και τη Σομαλία.
Υπολογίζεται ότι ο συνολικός αριθμός των Σομαλών προσφύγων που έφθασαν στην Υεμένη
κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες ανέρχεται σε περισσότερους από 250.000. Βέβαια, ένας
μεγάλος αριθμός αυτών των προσφύγων έχει κατευθυνθεί προς άλλους προορισμούς,
κυρίως βόρεια.
Μεταναστευτική ροή από τις αραβικές χώρες προς την Ελλάδα
Η Ελλάδα συνιστά μία από τις κύριες πύλες εισόδου της Ευρώπης για τους πρόσφυγες και μη
νόμιμους μετανάστες, οι οποίοι προέρχονται από τη Μέση Ανατολή, τη Βόρεια Αφρική, την
Υποσαχάρια Αφρική, το Κέρας της Αφρικής και τη Νότια Ασία.
Στον πίνακα που βλέπετε, παρουσιάζονται οι συλλήψεις ατόμων για παράνομη είσοδο και
παραμονή από αραβικές χώρες, όπου εντός του 2011 πραγματοποιήθηκαν έντονες
αναταραχές εξαιτίας της Αραβικής Άνοιξης.
Συλλήψεις αλλοδαπών για παράνομη είσοδο και παραμονή
από αραβικές χώρες με έντονες αναταραχές το 2011
(διετία 2010-11)
Χώρες 2010 2011 Αύξηση
Αίγυπτος 575 995 73%
Λιβύη 19 166 773,6%
Μαρόκο 1.645 3.404 106,9%
Συρία 851 1.522 78,8%
Τυνησία 988 1.095 9,7%
Υεμένη 6 34 466,6%
Σύνολο 4.084 7.216 76,6%
Θα πρέπει να τονίσω ότι ενώ ο συνολικός αριθμός των ατόμων που συνελήφθησαν το 2011
ήταν μικρότερος από το 2010, λόγω της επιχείρησης POSEIDON 2011 του FRONTEX.
Εντούτοις, οι αφίξεις από τις αραβικές χώρες όπως η Αίγυπτος, η Λιβύη, η Συρία και η
Υεμένη), όπου σημειώθηκε έντονη βία, παρουσίασαν σημαντική αύξηση.
Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί η αύξηση των αφίξεων από το μακρινό Μαρόκο (αύξηση των
συλλήψεων κατά 107%). Αυτό οφείλεται στη μεταφορά Αράβων πολιτών και όχι μόνο, μέσω
4
απευθείας πτήσεων προς την Κωνσταντινούπολη και εν συνεχεία με τη βοήθεια διακινητών
προς τον Έβρο και τα ελληνικά νησιά του ανατολικού Αιγαίου.
Fς γνωστόν, η Άγκυρα εφαρμόζει την ονομαζόμενη “Visa-Free Neighbourhood Policy”,
σύμφωνα με την οποία οι πολίτες περισσοτέρων των 60 χωρών δεν υποχρεώνονται σε
θεώρηση της βίζας, για να εισέλθουν στην Τουρκία.
Φυσικά, το γεγονός αυτό λειτουργεί καταλυτικά στην αύξηση των μεταναστευτικών ρευμάτων
προς την Ελλάδα και την Ευρώπη.
Εκτίμηση
Εκτιμώ ότι το 2012 αναμένεται περαιτέρω αύξηση της μεταναστευτικής και προσφυγικής ροής
προς την Ελλάδα και την Ευρώπη, λόγω:
Της συνεχιζόμενης Αραβικής Άνοιξης, και
Της πολιτικής που εφαρμόζει η Άγκυρα
Επιπρόσθετα, εντός του 2012 επίκειται αύξηση της ροής των παράνομων μεταναστών προς
τη γηραιά ήπειρο και λόγω δύο σημαντικών αθλητικών γεγονότων:
Των Ολυμπιακών Αγώνων στο Λονδίνο, και
Του UEFA Euro 2012 στην Πολωνία και την Ουκρανία
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου